اخبار

طرح های فرش تبریز انواع مختلفی دارد و همین امر در کنار کیفیت رنگ و پشم، باعث شهرت جهانی فرش تبریز شده است. شهر جهانی فرش، عنوانی ست که شورای جهانی صنایع دستی به شهر تبریز داده است. این شهر قدمت زیادی در بافت فرش های دستباف دارد. فرشبافی در تبریز به قبل از دوران صفویه باز می گردد و یکی از قدیمی ترین و معروفترین مراکز بافت فرش های دستباف در دنیا به شمار می آمد. اوایل فرش ها در قالب طرح های روستایی با رج شمارهای ۲۴ بافته می شد؛ که به مرور زمان با رشد و ترقی فرش و قالیبافی تا ۱۱۰ رج افزاش پیدا کرد و همچنین به هنر درباری تبدیل شد.
مواد اولیه بکارگرفته شده در فرش تبریز معمولا از جنس پشم یا ابریشم بودند که فرش های بسیار با کیفیت و اعلا روانه بازار می کردند. نقش های متنوعی از فرش اصیل ایرانی در جای جای تبریز بافته می شود. دسته های اصلی به هندسی، گل و بته، ماهی و … تقسیم می شوند.
یکی ازعلت هایی که باعث تشابه در طرح های فرش تبریز با دیگر شهرهای بافنده فرش شده، ارتباطات قوی اقتصادی با آن هاست. طرفداران و خریداران فرش کهنه تبریز زیاد هستند؛ و علت آن استفاده از رنگ های مرغوب به کار رفته در فرش دستباف تبریز است که با گذشت زمان و پا خوردن بیشتر، ملایم تر و زیباتر می شوند و بهتر جلوه می کنند.

طرح های معروف و شناخته شده فرش دستباف تبریز

طرح سالاری
این طرح توسط استاد سالاری طراحی شده است. در گذشته طرح سالاری فقط برای فرش های ۵۰ رج به بالا تولید می شد اما هم اکنون برای فرش هایی با رج ۴۰ نیز تولید می شود که می توان آن را یکی از تغییرات مثبت به شمار آورد؛ چرا که اکنون می توان این طرح را با قیمتی پایین تر و مناسب تر تهیه نمود.

طرح هریس
از دیگر طرح های فرش تبریز، طرح هریس است. این طرح از جمله طرح های اصیل و قدیمی فرش تبریز است؛ که توسط مردم منطقه ی هریس آذربایجان شرقی بافته می شود. نقشه ی این فرش از خطوط منظم و هندسی ساخته شده که برگرفته از فرهنگ مردم این منطقه می باشد.
کوهستانی بودن منطقه باعث شده که مردم فرشی ببافند با پشم فراوان و ضخامت زیاد تا محیط خانه را گرم نگه دارد. امروزه این فرش در شهر با پشم مرینوس و رج ۵۰ بافته می شود. ضخامت فرش نیز کاهش یافته و همچون دیگر فرش های تبریز کم ارتفاع با پرز بسیار کوتاه است. زمینه ی فرش های هریس را سه رنگ مسی، کرم و مشکی تشکیل می دهند.

طرح ماهی
فرش طرح ماهی تبریز چه از لحاظ کیفیت و چه از نظر زیبایی از بهترین فرش های تبریز محسوب می شود. رنگ های تیره ی این فرش با ترکیب نور زرد و سفید می تواند انتخابی بسیار مناسب برای سالن پذیرایی شما باشد.

طرح علیا
فرش تبریز طرح علیا از جمله فرش های اصیل و محبوب شهر تبریز به شمار می آید. این طرح با رنگ بندی بسیار چشم نواز و نقشه هایی شیک می تواند انتخابی مناسب برای خانواده ایرانی و نیز در تهیه جهیزیه برای نو عروس ها باشد. علاوه بر بازار داخلی، طرح علیا در بازارهای اروپایی نیز طرفداران زیادی دارد.

طرح نامی
طرح نامی از دیگر انواع طرح های فرش تبریز است که به آن در اصطلاح طرح زیرخاکی نیز گفته می شود. در سرتاسر این فرش از نقش های ظرف و جام استفاده شده که این ویژگی، طرح نامی را جزو طرح های خاص قرار داده است.
تقارن در زمینه فرش از جمله خصوصیات آن است. رنگبندی و نقوش به کار رفته در این فرش بسیار متنوع بوده و جلوه ای بسیار زیبا به آن بخشیده است. از این طرح می توانید در ورودی منزل یا محل کار خود استفاده کنید.
این سبک دارای رنگ‌های ویژه، به خصوص رنگ بژ، زیتونی و سدری است که حالت زیر خاکی را به نقش می‌ دهد. عناصر تشکیل دهنده این طرح، آثار و ابنیه باستانی و نقش شاهان و شخصیت‌های ادبی و شعرای گذشته ایران است.

طرح گنبد
طرح گنبد از جمله طرح های فرش دستبافت تبریز به شمار می آید که رنگ های آبی و لاکی از رنگ های غالب به کار رفته در این فرش می باشد. در چله ی این فرش از الیاف ابریشم استفاده شده است که هم استحکام فرش را چند برابر کرده و هم با بالا بردن رج شمار تا ۵۰ رج، باعث شده تا جزئیات نقش بیشتر شود در نتیجه تراکم بافت فرش نیز افزایش یابد. ترکیب گل و نوار در حاشیه ی این طرح بسیار چشم نواز و خیره کننده است.

طرح گلستان
از جمله ی طرح های زیبا و پرطرفدار تبریز، طرح گلستان آن است. در این فرش از نقش های متعدد استفاده می شود؛ که با هنرمندی هر چه تمام تر و در نهایت ظرافت توسط دستان هنرمند بافندگان تبریزی بافته می شود.

طرح خطیبی
از زیباترین و اصیل ترین طرح های فرش دستبافت تبریز، طرح خطیبی است. رنگ بندی هنرمندانه ی این طرح بسیار زیبا بوده به گونه ای که نگاه هر بیننده ای را به خود جذب می کند. در طرح خطیبی از المان های متنوع استفاده می شود که به زیبایی آن می افزاید. معمولا برای بافت نوع مرغوب این طرح از پشم مرینوس و ابریشم استفاده می شود که وجود ابریشم لطافت کار را چند برابر می کند.

طرح گل ابریشم
یکی دیگر از طرح هایی که بافندگان تبریزی در آن تبهر دارند، فرش گل ابریشم می باشد. این فرش علاوه بر زیبایی باید با ظرافت بافته شود.

در بافت فرش دستباف تبریز از چه ویژگی هایی استفاده می شود؟

فرش تبریز طراحی فوق العاده و بافت بسیار دقیقی دارد؛ با گره تُرکی بافته شده و از روی کتابچه طراحی یا نقشه، تار و پودهای آن در هم تنیده می شود. بافنده های تبریزی به خصوص در دوره معاصر از طرح های مختلفی برای بافت خود استفاده می کنند.
در بافت فرش تبریز از طرح هایی نظیر لچک و ترنج، گلدانی، شاه عباسی، بته جقه ای،‌ گلدانی، درختی، محرابی، قندیل دار، حیوان‌دار، شکارگاه، هراتی، شاخ و برگی، گلفرنگ، بندی خشتی یا قاب‌ قابی، منظره‌ بافی، قاب‌ قرآنی و نقش‌ های هندسی، مستوفی (کل فرنک مستوفی)، اسلیمی ترنج دار، اسلیمی لچک دار، نقش ماهی یا هراتی، مینا خانی، تصویری، باغی یا گلستانی استفاده می کنند.
تصاویری از مساجد، کاخ های باستانی، صحنه های نبرد و ویرانه ها اغلب در این فرش دیده می شوند و گاه شعرهایی از شاعران بزرگ مانند سعدی، حافظ، عمر خیام، فردوسی و شهریار بر حاشیه آن نقش می بندد. در بعضی از فرش های فوق العاده تبریز همچنین با نقش و نگارهایی خیالی، اشعاری از شعرهای ناب فارسی و آیات قرآن کریم تزیین شده است.
این طرح ها از کوچک ترین تا بزرگ ترین اندازه ممکن بافته می شوند. در این میان، قالی هایی که طرح لچک و ترنج دارند به ویژه آنهایی که از لچک و ترنج قالی هریس الهام گرفته، طرفدار بیشتری دارد.

متداول ترین طرح در فرش دستباف تبریز

فرش تبریز در طرح‌های مختلفی بافته می‌شود که متداول‌ترین آنها زمینه مرجانی و طرح ماهی است. طرح ماهی یکی از نقشه‌های رایج فرش تبریز است؛ چون نخستین بار در شهر هرات افغانستان فعلی بافته شد، طرح هراتی نیز گفته می ‌شود.
این موتیف یکی از پرکاربرترین الگوها در فرش‌های دستباف ایرانی است. نقشه ماهی از تکرار طرح گل‌هایی به دست می‌آید که دور آنها را برگ‌هایی نوک تیز گرفته است. به نظر بعضی این طرح شبیه به ماهی‌هایی است که در یک دریاچه شنا می‌کنند.
ایده اصلی این طرح بسیار ساده است و در عین حال تکرار طرح، دست قالیباف را باز می‌گذارد تا خلاقیت خود را نشان دهد و مجبور نباشد که همیشه یک قالی را ببافد.

چهار اصل یک فرش دستباف مرغوب

۱-دوازده رج گره در یک گره ذرع
۲- پشم از پشت گوسفند چیده شده باشد نه با آهک آن را جدا کرده باشند
۳- گوسفند در یک منطقه کوهستانی و سبز و خرم چریده باشد
۴- در حال حاضر از رنگ شیممیایی استفاده می شود که باید درجه ثبات بالایی داشته باشد

معیار قیمت گذاری فرش تبریز چیست؟

قیمت یک فرش به عواملی چون نقش فرش، ابعاد فرش، تعداد رج فرش، طرح فرش، ریزبافی فرش، مواد اولیه ی به کار رفته، کیفیت رنگ فرش و ضخامت آن بستگی دارد. دست دوم بودن فرش نیز اگر خرابی نداشته باشد و یا خرابی قابل تعمیر باشد، در قیمت آن چندان تاثیری نداشته و حتی در مورد فرش های تبریز می توان گفت که کهنگی و دست چندمی آن ها بر ارزش و قیمتشان می افزاید.
به گونه ای که به عنوان یک سرمایه می توان روی آن حساب کرد. مهم ترین عامل قیمت‌گذاری و تعیین کیفیت فرش تبریز رج‌شماری است که معیار اصلی به شمار می رود. رج واحد ایرانی اندازه‌گیری تراکم گره است و کارشناسان بر این باورند که مقایسه بلندی یک سیگار پیچیده شده با گره‌های پشت قالی منشأ اصلی رج است.

پیشرفت های رنگ آمیزی فرش تبریز

از جمله ویژگی های برجسته فرش تبریز، رنگ های به کار رفته در آن است؛ که باعث محبوب شدن فرش تبریز در میان خریداران شده است. صباغی یا رنگرزی دومین مرحله از تولید فرش در تبریز است؛ و این رنگ ها در صباغ خانه های تبریز که قدمت برخی از آن ها به ۲۰۰ سال پیش بر می گردد، تهیه می شود. گفتنی است ۸۰ درصد اهمیت فرش تبریز به رنگ و بافت آن باز می گردد. تنوع رنگ های به کار رفته در قالی تبریز به حدی زیاد ا‌ست که حتی برخی از آنها نامی ندارند.

نمایش عمق

از جلوه‌های جدید در رنگ فرش معاصر تبریز به کار گیری عمق و بعد یا پرسپکتیو در این طرح دو بعدی است که شناسه‌ای خاص به فرش تبریز داده است

استفاده از رنگ برای فضا بندی

تحولی دیگر در ابداعات فرش تبریز، استفاده از رنگ برای پر کردن فضاهای خالی به جای نقش است که با به کار گیری رنگ‌های دارای هارمونی و هماهنگی با طرح فضاهایی خاص، قرابتی زیبا بین طرح و رنگ ایجاد می‌شود. چنین فنی را در طرح‌های زیر خاکی جدید می‌بینیم.

به کار گیری سایه روشن

نو آوری دیگر در فرش تبریز، به کار گیری سایه با استفاده از رنگ است. استفاده نا محدود از رنگ‌های هم خانواده و ایجاد سایه روشن باعث القای عمق می‌شود. از ویژگی‌های دیگر تعادل بین رنگ‌های سرد و گرم ‌است؛ که وجود این سایه و روشن‌ها در گل‌ها و متن حالتی برجسته به نقوش می‌دهد. این روش توانسته گل‌ها را طبیعی تر کرده و به سبک رئال (واقع گرایانه) نزدیک تر نماید.

دور گیری

به کارگیری ابریشم سفید و رنگی به منظور دورگیری گل‌ها و برگ‌ها از دیگر ویژگی‌های فرش تبریز بوده ‌است.

قدیمی ترین قالی تبریز

به گفته اتحادیه قالی بافان تبریز، «قالی نفیس تار و پود ابریشم» با زمینه کرک پشم، قدیمی ترین فرشِ تبریزِ محسوب می شود که به قرن دوازدهم تعلق دارد. تعداد رج های این فرش تبریزی ۵۵ بوده و سایز آن حدود شش متر مربع است.
این قالی در اختیار یک کلکسیون دار خصوصی‌ است و تا به امروز هشت موزه بزرگ دنیا خواستار خرید آن شده اند. حتی این فرش پیشنهادی یک میلیون یورویی برای خرید دریافت کرده است. جالب است بدانید نمونه این قالی زیبا در اندازه ۹ متری در موزه فرش ایران وجود دارد، که از لحاظ سلامت و شرایط متاسفانه در شرایط پایین تری از نمونه اصلی قرار گرفته است.